W polskich szkołach podstawowych trwa jedna z najbardziej dyskutowanych reform ostatnich lat. Ministerstwo Edukacji Narodowej wprowadziło nowe zasady dotyczące prac domowych, które obowiązują od kwietnia 2024 roku. Zmiany obejmują ograniczenie obowiązkowych zadań domowych oraz zakaz ich oceniania. Choć celem jest lepsze dostosowanie edukacji do współczesnych wyzwań, nowe przepisy budzą kontrowersje wśród nauczycieli, rodziców i ekspertów.
📝 Co się zmieniło?
Nowelizacja rozporządzenia MEN z 12 marca 2024 r. wprowadziła istotne zmiany w sposobie zadawania i oceniania prac domowych:
-
Klasy I–III: nauczyciele nie mogą zadawać uczniom pisemnych ani praktyczno-technicznych prac domowych – wyjątkiem są ćwiczenia usprawniające motorykę małą.
-
Klasy IV–VIII: prace domowe mogą być zadawane, ale są nieobowiązkowe i nie podlegają ocenianiu.
-
Nauczyciel może jedynie udzielić informacji zwrotnej, czyli wskazać, co uczeń zrobił dobrze i co może poprawić.
Uwaga: Zmiana dotyczy prac domowych, nie oznacza zakazu oceniania wszystkich zadań dodatkowych (np. projektów, aktywności w klasie itp.).
💡 Dlaczego MEN wprowadził reformę?
Ministerstwo tłumaczy, że reforma odpowiada na realne wyzwania współczesnej edukacji. Wśród argumentów pojawiają się:
-
Rozwój sztucznej inteligencji i aplikacji mobilnych, które umożliwiają uczniom szybkie i niesamodzielne rozwiązywanie zadań – ocenianie takich prac traci sens.
-
Przeciążenie uczniów i różnice w warunkach domowych – nie wszyscy uczniowie mają wsparcie w nauce w domu, co pogłębia nierówności społeczne.
-
Zbyt duża liczba obowiązków po lekcjach prowadzi do przemęczenia i spadku motywacji.
🔁 Nowe podejście do prac domowych
MEN zachęca nauczycieli, by zadawali uczniom tylko takie zadania, które:
-
są krótkie i adekwatne do wieku dziecka,
-
można je wykonać bez pomocy dorosłych,
-
rozwijają samodzielność i kompetencje kluczowe,
-
odnoszą się do treści już znanych uczniom,
-
są praktyczne i osadzone w codziennym życiu.
Celem jest nie rezygnacja z prac domowych, ale ich zmiana jakościowa – z obowiązku w kierunku narzędzia wspierającego rozwój ucznia.
❗ Głos krytyki: brak ocen – brak motywacji?
Nie wszyscy są entuzjastami reformy. Krytycy, w tym część nauczycieli i polityków opozycji (np. posłanka PiS Józefa Szczurek-Żelazko), uważają, że:
-
Brak ocen demotywuje uczniów do pracy dodatkowej.
-
Trudniej docenić zaangażowanie, jeśli nie można go w żaden sposób nagrodzić.
-
Oceny jako zewnętrzna motywacja wciąż mają znaczenie w systemie edukacyjnym.
-
Reforma może ograniczać autonomię nauczyciela, którą gwarantuje ustawa o systemie oświaty.
🔍 Niejasności w przepisach
W praktyce reforma rodzi pytania:
-
Czy „czas wolny od zajęć dydaktycznych” oznacza tylko weekendy i ferie, czy też popołudnia po lekcjach?
-
Czy nauczyciel może zadawać dobrowolne prace domowe na weekendy?
-
Jak interpretować nowe przepisy w szkołach prywatnych?
Warto doprecyzować, że szkoły niepubliczne także są zobowiązane do przestrzegania rozporządzeń MEN, choć mają większą autonomię w zakresie organizacji nauczania – mogą doprecyzować zasady w statutach.
🧪 Ewaluacja reformy w toku
MEN zleciło Instytutowi Badań Edukacyjnych (IBE) przeprowadzenie ewaluacji efektów reformy. Oceniane będą m.in.:
-
wyniki egzaminów z końca roku szkolnego 2024/2025,
-
opinie nauczycieli i uczniów,
-
porównania z wynikami z lat wcześniejszych.
Badanie ma być prowadzone z wykorzystaniem metody „difference-in-difference”, co pozwoli na ocenę wpływu reformy na efektywność nauczania.
🔄 Co dalej?
Ministerstwo nie wyklucza modyfikacji przepisów. Pojawiają się postulaty, by umożliwić choćby nagradzanie dobrowolnych zadań punktami motywacyjnymi, co mogłoby zachęcać uczniów do aktywności bez powrotu do tradycyjnego oceniania.
✏️ Podsumowanie
Reforma prac domowych to próba dostosowania szkoły do nowej rzeczywistości – cyfrowej, zróżnicowanej społecznie i pełnej wyzwań. Zmiany mają służyć odciążeniu uczniów i wspieraniu ich samodzielności. Jednak jak każda duża reforma, ta również wymaga dopracowania i stałego monitorowania skutków. Czy brak ocen wzmocni motywację wewnętrzną uczniów, czy wręcz przeciwnie – osłabi zaangażowanie? Na rzetelną odpowiedź trzeba będzie jeszcze poczekać – przynajmniej do końca roku szkolnego 2024/2025.