Nowy rok szkolny 2025/2026 rozpoczął się od znaczących zmian w systemie oceniania uczniów. Od 1 września w życie weszły przepisy przygotowane przez Ministerstwo Edukacji Narodowej, które przewidują wdrożenie oceny funkcjonalnej w polskich szkołach. To przełomowe rozwiązanie dotyczy przede wszystkim dzieci z autyzmem oraz innymi specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, wprowadzając bardziej elastyczne i sprawiedliwe podejście do oceny ich postępów.
📌 Ocena funkcjonalna – już dostępna w szkołach
Od teraz nauczyciele mogą stosować ocenę funkcjonalną jako dodatkowe narzędzie wspierające proces nauczania. W odróżnieniu od tradycyjnych metod, które koncentrują się na testach i wynikach, nowy model uwzględnia codzienne funkcjonowanie dziecka – kompetencje społeczne, emocjonalne oraz adaptacyjne.
To rozwiązanie nie jest obowiązkowe, ale może zostać wdrożone, jeśli zespół nauczycieli i specjalistów uzna, że jest to najlepszy sposób na ocenę danego ucznia. Dotyczy to głównie uczniów ze zdiagnozowanym spektrum autyzmu, niepełnosprawnością intelektualną, trudnościami adaptacyjnymi lub emocjonalnymi.
🔍 Dlaczego MEN wprowadziło ocenę funkcjonalną?
Impulsem do zmiany była interpelacja poselska oraz wieloletnie sygnały ze środowisk edukacyjnych i rodziców, wskazujące na niewydolność klasycznego systemu ocen w przypadku uczniów ze specjalnymi potrzebami. Wiele z tych dzieci ma przyswojoną wiedzę, ale nie radzi sobie z egzaminami i sprawdzianami – co obniża ich motywację i samoocenę.
Nowe przepisy pozwalają nauczycielom lepiej dopasować formy wsparcia do realnych potrzeb dziecka, eliminując presję związaną z koniecznością dostosowania się do sztywnych norm edukacyjnych.
🧠 Na czym polega ocena funkcjonalna?
System opiera się na modelu biopsychospołecznym, który zakłada, że nie można oceniać ucznia w oderwaniu od jego środowiska i uwarunkowań. Oznacza to, że analizowane są nie tylko osiągnięcia edukacyjne, ale również:
-
sposób funkcjonowania w grupie,
-
zdolność adaptacji do zmian,
-
relacje z rówieśnikami i nauczycielami,
-
poziom samodzielności i komunikacji,
-
wpływ środowiska domowego i szkolnego.
To kompleksowa diagnoza, która ma pomóc w lepszym zrozumieniu ucznia i dobraniu skutecznych metod pracy z nim.
🛠️ Nowe narzędzia diagnostyczne i szkolenia nauczycieli
Wdrożenie reformy nie nastąpiło z dnia na dzień. Od 2022 roku MEN prowadziło pilotaże i szkolenia, przygotowując kadry pedagogiczne do zmian. Poradnie psychologiczno-pedagogiczne oraz nauczyciele w wybranych placówkach testowali nowe narzędzia diagnostyczne, m.in. arkusze obserwacji funkcjonowania dziecka, kwestionariusze rozwoju społecznego oraz schematy indywidualnych planów wsparcia.
W ramach wsparcia MEN opracowało również materiały edukacyjne i przykładowe scenariusze wdrożenia, które są obecnie dostępne dla wszystkich szkół.
⚠️ Co z oceną z zachowania? MEN szykuje kolejne zmiany na 2026 rok
Ocena funkcjonalna to dopiero początek większej reformy. Ministerstwo Edukacji Narodowej zapowiada, że od roku szkolnego 2026/2027 planuje zmianę sposobu oceniania zachowania. Obecna forma – klasyfikacyjna skala od „wzorowego” po „naganne” – może zostać zastąpiona bardziej elastycznym i opisowym modelem oceny postaw ucznia.
Wstępne założenia nowej oceny z zachowania zakładają:
-
analizę postaw społecznych,
-
ocenę rozwoju emocjonalnego,
-
uwzględnienie zaangażowania w życie szkoły,
-
indywidualny opis mocnych i słabszych stron ucznia.
To kolejny krok w stronę szkoły bardziej inkluzyjnej, gdzie ważniejsza od kar i nagród będzie współpraca i wspieranie rozwoju ucznia.
💡 Nowe podejście = nowa jakość edukacji
Zmiany w ocenianiu nie są rewolucją dla samej rewolucji. Ich celem jest stworzenie przyjaznego, bezpiecznego i dostosowanego do realiów XXI wieku środowiska edukacyjnego. Ocena funkcjonalna pozwala na realne spojrzenie na dziecko jako jednostkę – z jego potencjałem, trudnościami, kontekstem rodzinnym i emocjonalnym.
Zyskać mają wszyscy:
-
uczniowie – poprzez indywidualne podejście i redukcję stresu,
-
nauczyciele – dzięki lepszym narzędziom diagnostycznym,
-
rodzice – przez większe zaangażowanie w proces wspierania dziecka.
📣 Co dalej? Czas pokaże, czy zmiany przyniosą efekty
Choć ocena funkcjonalna już obowiązuje, jej skuteczność będzie monitorowana w ciągu najbliższych miesięcy. MEN zapowiada, że będzie zbierać opinie nauczycieli i dyrektorów szkół, a w razie potrzeby – modyfikować szczegóły wdrożenia.
Już teraz jednak wiadomo, że nowy rok szkolny rozpoczął się z silnym akcentem na indywidualizację, inkluzywność i empatię – wartości, które mogą na nowo zdefiniować polski system edukacji.