Wieloletnia opieka nad bliskim często oznacza rezygnację z życia zawodowego. Dla wielu opiekunów oznacza to brak składek emerytalnych i niepewną przyszłość finansową. W odpowiedzi na ten problem, Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) we współpracy z resortem rodziny planuje wprowadzenie nowego rozwiązania: emerytury opiekuńczej. Choć projekt nie wszedł jeszcze w życie, jego główne założenia są już znane i warto się z nimi zapoznać.
Emerytura opiekuńcza
Emerytura opiekuńcza to planowane świadczenie skierowane do osób, które zrezygnowały z zatrudnienia, by przez lata sprawować codzienną opiekę nad bliskim z orzeczoną niepełnosprawnością. To rozwiązanie ma na celu uhonorowanie ich poświęcenia i zabezpieczenie ich przyszłości po osiągnięciu wieku emerytalnego.
W przeciwieństwie do obowiązujących obecnie form wsparcia, takich jak świadczenie pielęgnacyjne czy dodatek pielęgnacyjny, nowe świadczenie emerytalne ma uwzględniać okresy opieki jako lata składkowe lub nieskładkowe, które zostaną wliczone do stażu emerytalnego w ZUS.
Opieka zamiast pracy
Aktualnie obowiązujące przepisy – w tym ustawa o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych z 17 grudnia 1998 r. (Dz.U. z 2024 r. poz. 1803) – nie przewidują jeszcze emerytury opiekuńczej jako odrębnego świadczenia. Jednak Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej prowadzi zaawansowane prace nad nowelizacją, która mogłaby wejść w życie już w 2025 lub 2026 roku.
Dodatkowo, osoby pełniące funkcję opiekuna mogą dziś korzystać z innych form pomocy na podstawie ustawy o świadczeniach rodzinnych z dnia 28 listopada 2003 r. (Dz.U. z 2024 r. poz. 323).
Kto będzie mógł ubiegać się o emeryturę opiekuńczą?
Na podstawie dotychczasowych zapowiedzi, prawo do emerytury opiekuńczej może przysługiwać osobom, które spełnią wszystkie poniższe kryteria:
-
zrezygnowały z pracy, by pełnić stałą opiekę nad osobą z orzeczeniem o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności,
-
osiągnęły wiek emerytalny (60 lat dla kobiet, 65 lat dla mężczyzn),
-
mają udokumentowane co najmniej 20 lat okresów składkowych,
-
są w stanie potwierdzić faktyczny okres sprawowania opieki – np. poprzez dokumentację medyczną, decyzję o niepełnosprawności, oświadczenia lub zaświadczenia o zaprzestaniu pracy zawodowej.
To oznacza, że rozwiązanie może dotyczyć m.in. matek wychowujących dzieci z poważnymi ograniczeniami zdrowotnymi, a także osób opiekujących się starszymi lub niesamodzielnymi rodzicami.
Ile może wynieść emerytura opiekuńcza?
Choć konkretny model naliczania emerytury opiekuńczej nie został jeszcze opublikowany, można spodziewać się, że ZUS zastosuje mechanizmy znane z tradycyjnych emerytur. Pod uwagę będą brane m.in.:
-
zgromadzone składki emerytalne, przeliczone według aktualnych wskaźników waloryzacji,
-
tzw. kapitał początkowy – istotny dla osób pracujących przed 1999 r.,
-
ewentualne okresy nieskładkowe, które zostaną uznane za czas sprawowania opieki,
-
oraz wskaźnik średniego dalszego trwania życia, publikowany przez Główny Urząd Statystyczny.
Zgodnie z art. 24 i 25 ustawy emerytalnej, wszystkie te elementy zostaną uwzględnione przy wyliczeniu wysokości świadczenia. Warto przygotować się na różne scenariusze – wysokość emerytury może się znacząco różnić w zależności od długości okresu opieki oraz wcześniejszego zatrudnienia.
Jak się przygotować do złożenia wniosku w ZUS?
Aby zwiększyć swoje szanse na otrzymanie emerytury opiekuńczej w przyszłości, warto już teraz zacząć kompletować dokumenty. Prawdopodobnie wymagane będą:
-
świadectwa pracy oraz zaświadczenia o wynagrodzeniach – jako dowód okresów składkowych,
-
orzeczenie o niepełnosprawności osoby, nad którą sprawowano opiekę,
-
pisemne potwierdzenie rezygnacji z pracy lub urlopu,
-
dokumenty potwierdzające, że opieka była sprawowana w sposób ciągły i osobisty (np. potwierdzenia zameldowania, oświadczenia lekarzy, opiekunów społecznych).
ZUS może także zażądać dodatkowych materiałów, w tym oświadczeń świadków, jeśli dostępna dokumentacja okaże się niepełna. Warto przy tym pamiętać o korzystaniu z pomocy doradców ZUS, którzy w ramach indywidualnych konsultacji mogą wskazać, jakie dokumenty będą niezbędne w konkretnym przypadku.
Kiedy emerytura opiekuńcza może wejść w życie?
Choć ustawa jeszcze nie obowiązuje, projekt ma szansę trafić do Sejmu w najbliższych miesiącach. Jeśli wszystko pójdzie zgodnie z planem, pierwsze świadczenia mogą zostać wypłacone już w 2025 roku. Kluczowe będą komunikaty ZUS i decyzje resortu odpowiedzialnego za politykę społeczną.
Warto regularnie śledzić aktualizacje na stronie zus.pl oraz w biuletynie Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej.
Kto powinien zainteresować się tym świadczeniem?
Emerytura opiekuńcza może być ogromnym wsparciem dla osób, które przez wiele lat oddały się opiece nad najbliższymi kosztem własnego rozwoju zawodowego. Choć przepisy jeszcze się kształtują, już teraz warto:
-
sprawdzić, czy spełniasz warunki,
-
zgromadzić potrzebną dokumentację,
-
monitorować postępy prac legislacyjnych.
To realna szansa na zabezpieczenie emerytalne dla tysięcy opiekunów, których dotąd pomijano w systemie ubezpieczeń społecznych.
źródło: forsal.pl