źródło: Autorstwa Adrian Grycuk - Praca własna, CC BY-SA 3.0 pl, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=75917192
Był autorytetem nie tylko dla środowiska prawniczego, lecz także dla wielu Polaków wierzących w rządy prawa i konstytucyjne wartości. Profesor Adam Strzembosz odszedł w wieku 95 lat – cicho, we śnie, tak jak przez całe życie – z godnością i spokojem.
Zmarł 10 października 2025 roku
Informację o śmierci profesora przekazał sędzia Stanisław Zabłocki. W poruszających słowach żegnał „Wielkiego Sędziego”, który – jak podkreślił – w najtrudniejszych momentach dawał innym siłę i nadzieję. Minister sprawiedliwości Waldemar Żurek uczcił pamięć Strzembosza minutą ciszy, nazywając go legendą polskiego wymiaru sprawiedliwości.
Profesor, sędzia, reformator – sylwetka wybitnego prawnika
Urodzony 11 września 1930 roku w Warszawie, Adam Strzembosz ukończył studia prawnicze na Uniwersytecie Warszawskim. Już w latach 50. rozpoczął pracę jako sędzia, specjalizując się w sprawach nieletnich. W 1969 r. uzyskał tytuł doktora, a dziesięć lat później – habilitację.
Związany z Katolickim Uniwersytetem Lubelskim, przez dekady łączył pracę naukową z działalnością orzeczniczą. W swojej karierze skupiał się przede wszystkim na problematyce przestępczości nieletnich, patologii społecznej i polityce karnej.
Represjonowany za działalność opozycyjną
W latach 80. profesor aktywnie zaangażował się w działalność opozycyjną. W Ministerstwie Sprawiedliwości współtworzył struktury „Solidarności”, zasiadał w Komisji Koordynacyjnej i brał udział w obradach Okrągłego Stołu, gdzie przewodniczył zespołowi ds. reformy prawa i sądów.
Po wprowadzeniu stanu wojennego został odwołany ze wszystkich funkcji i pozbawiony środków do życia. Podjął wówczas pracę naukową na KUL-u, gdzie kierował Katedrą Prawa Karnego.
Twórca nowoczesnego sądownictwa po 1989 roku
Po upadku PRL-u odegrał kluczową rolę w odbudowie wymiaru sprawiedliwości. W 1989 roku został wiceministrem sprawiedliwości w rządzie Tadeusza Mazowieckiego. W lipcu 1990 r. powołano go na pierwszego prezesa Sądu Najwyższego wolnej Polski, gdzie pełnił funkcję do 1998 roku.
Jako sędzia i reformator, Strzembosz dążył do przywrócenia niezależności sądownictwa. Wierzył, że środowisko sędziowskie może oczyścić się samo – bez politycznych rozliczeń, ale z odpowiedzialnością i etyką. W praktyce doprowadził do odejścia wielu sędziów z czasów PRL w stan spoczynku.
Głos krytyki wobec reform PiS i prezydenta Dudy
W ostatnich latach prof. Strzembosz wielokrotnie zabierał głos w obronie konstytucyjnych zasad. Krytykował reformy przeprowadzane przez Zjednoczoną Prawicę, szczególnie dotyczące Sądu Najwyższego i Trybunału Konstytucyjnego.
Otwarcie zarzucał prezydentowi Andrzejowi Dudzie łamanie Konstytucji – m.in. przez ułaskawienie Mariusza Kamińskiego, nieprzyjęcie przysięgi od legalnie wybranych sędziów czy powoływanie tzw. „dublerów” w Trybunale Konstytucyjnym.
W odpowiedzi na zarzuty Dudy o brak dekomunizacji wymiaru sprawiedliwości, Strzembosz przypominał, że jako prezes Sądu Najwyższego dokonał wielu zmian personalnych, a sam proces oczyszczania środowiska był stopniowy i zgodny z obowiązującym prawem.
Uhonorowany najwyższymi odznaczeniami
Za swoją działalność profesor Adam Strzembosz otrzymał m.in.:
-
Order Orła Białego (2012) – za obronę zasad praworządności i tworzenie państwa prawa,
-
Krzyż Wielki Orderu Odrodzenia Polski (2008),
-
liczne nagrody naukowe i społeczne.
W 2024 roku został laureatem Nagrody Głównej Fundacji Służby Rzeczypospolitej, dołączając do grona wybitnych postaci życia publicznego.
Autor, nauczyciel, mentor
Był autorem wielu prac naukowych, m.in. książek poświęconych sądownictwu dla nieletnich, polityce karnej oraz etyce sędziowskiej. Jego publikacje, jak „Zapobieganie niedostosowaniu społecznemu dzieci i młodzieży” czy „Między prawem i sprawiedliwością”, stały się ważnymi punktami odniesienia dla młodych prawników.
Jeszcze niedawno wzywał młodzież do zaangażowania obywatelskiego i ostrzegał przed zagrożeniami dla praworządności. Wierzył, że w Polsce „są i będą przyzwoici ludzie”.