Rozwód kończy małżeństwo, ale nie kończy wszystkich więzi rodzinnych. Choć może się wydawać, że rozwód to definitywne rozstanie nie tylko z partnerem, ale również z jego rodziną, prawo mówi co innego. Szczególnie zaskakujący jest fakt, że więź z teściami czy szwagrem może trwać nadal, nawet jeśli małżeństwo formalnie przestało istnieć. Wynika to z instytucji powinowactwa, która została jasno uregulowana w polskim prawie rodzinnym.
Czym jest powinowactwo i kogo dotyczy?
Zgodnie z art. 61⁸ §1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego: „z zawarcia małżeństwa wynika powinowactwo między jednym z małżonków a krewnymi drugiego”.
Innymi słowy, w momencie zawarcia małżeństwa rodzina współmałżonka staje się prawnie „spokrewniona”, choć oczywiście nie na zasadach biologicznego pokrewieństwa. Ta relacja to właśnie powinowactwo.
Do osób powinowatych zaliczamy m.in.:
-
teściów (rodziców współmałżonka),
-
zięciów i synowe (małżonkowie dzieci),
-
szwagrów i szwagierki (rodzeństwo małżonka i ich małżonkowie),
-
pasierbów i pasierbice (dzieci współmałżonka z poprzednich związków).
Czy powinowactwo ustaje po rozwodzie?
To najważniejszy punkt: Nie, powinowactwo nie ustaje wraz z ustaniem małżeństwa.
Potwierdza to wprost art. 61⁸ §2 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego: „Powinowactwo nie ustaje wraz z ustaniem małżeństwa, z którego ono wynikało”.
Oznacza to, że nawet po rozwodzie:
-
Twoja była teściowa nadal jest formalnie Twoją teściową.
-
Szwagierka nie staje się „byłą szwagierką”.
-
Masz nadal więź prawną z rodziną byłego męża lub żony.
Dlaczego prawo nie kończy powinowactwa po rozwodzie?
Choć może się to wydawać nieintuicyjne, ustawodawca zdecydował się na utrwalenie tej relacji ze względów praktycznych i społecznych. Powinowactwo w polskim prawie:
-
jest instytucją prawną, która nie zależy od relacji emocjonalnych pomiędzy byłymi małżonkami a ich rodzinami,
-
przypomina w swojej strukturze pokrewieństwo – chociaż nie ma podstaw biologicznych, ma skutki prawne,
-
umożliwia identyfikację osób bliskich w sytuacjach prawnych (np. w sprawach karnych, spadkowych czy rodzinnych).
Jakie są konsekwencje trwania powinowactwa?
1. Prawo karne – odmowa zeznań
Zgodnie z art. 182 §1 Kodeksu postępowania karnego, osoba najbliższa może odmówić składania zeznań przeciwko oskarżonemu.
W świetle art. 115 §11 Kodeksu karnego, za osobę najbliższą uznaje się m.in. powinowatego w linii prostej – a więc np. teściową lub pasierba.
👉 Przykład: jeśli Twój były mąż zostanie oskarżony o przestępstwo, Ty jako była synowa wciąż jesteś powinowatą w stosunku do jego matki. Ona pozostaje Twoją teściową z punktu widzenia prawa i może być traktowana jako osoba najbliższa w postępowaniu karnym. Jej prawo do odmowy zeznań dotyczy jednak przede wszystkim sprawy przeciwko synowi (oskarżonemu), a nie bezpośrednio wobec Ciebie.
2. Zakaz zawierania małżeństwa z powinowatymi
Zgodnie z art. 14 §1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, powinowactwo w linii prostej jest przeszkodą do zawarcia małżeństwa – nawet po rozwodzie.
Oznacza to, że nie możesz swobodnie zawrzeć związku małżeńskiego np. z ojcem lub synem swojego byłego małżonka. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy sąd wyrazi zgodę z ważnych powodów.
❗ Ważne doprecyzowanie: przeszkoda ta dotyczy tylko linii prostej (teściowie–zięć/synowa, pasierb–macocha/ojczym). W linii bocznej (np. szwagier–szwagierka) takiej przeszkody nie ma.
3. Brak dziedziczenia czy alimentów
Chociaż więź powinowactwa trwa po rozwodzie, nie rodzi obowiązków alimentacyjnych ani dziedziczenia. To znaczy:
-
była teściowa nie może żądać od Ciebie alimentów (i odwrotnie),
-
nie dziedziczycie po sobie z mocy ustawy.
Czy można „rozwieść się” z teściową?
Formalnie – nie. Prawo nie przewiduje żadnego trybu „rozwiązania” powinowactwa. Nawet jeśli emocjonalnie lub społecznie relacja nie istnieje, z punktu widzenia prawa nadal jesteście rodziną – a dokładniej: powinowatymi.
Jednak warto podkreślić, że ta więź ma ograniczone skutki prawne. Nie oznacza to więc, że byli teściowie mają prawo do ingerowania w Twoje życie – ale w sytuacjach formalnych, prawnych, nadal mogą być uznawani za Twoją najbliższą rodzinę.
Ile można mieć teściowych?
Zaskakujące, ale prawdziwe: liczba powinowatych nie jest ograniczona. Każde nowe małżeństwo generuje nowe więzi powinowactwa, a poprzednie nie są „kasowane”.
👉 Przykład: jeśli kobieta miała trzech mężów (w różnych okresach), to z każdego związku formalnie „zyskała” teściów i szwagrów, którzy prawnie wciąż są powinowatymi – nawet po rozwodach.
Podsumowanie: rodzina po rozwodzie w świetle prawa
-
Rozwód kończy małżeństwo, ale nie kończy powinowactwa.
-
Była teściowa, pasierb czy szwagier pozostają formalnie rodziną.
-
Powinowactwo może mieć realne skutki prawne, np. w sprawach karnych.
-
Nie daje jednak podstaw do alimentów czy dziedziczenia.
-
Nie można „rozwiązać” powinowactwa – jest ono trwałe, nawet jeśli relacja się rozpadła.
📌 Najważniejsze fakty:
-
Powinowactwo nie ustaje po rozwodzie.
-
Była teściowa nadal jest prawną rodziną.
-
Skutki prawne są ograniczone, ale realne.
-
Nie da się „rozwieść” z rodziną byłego małżonka.