Możesz stracić działkę, nie wiedząc nawet, że to możliwe. W Polsce nadal obowiązują przepisy, które pozwalają gminom przejmować grunty bez wypłaty odszkodowania – nawet po kilkunastu latach. Wystarczy, że właściciel nie dopilnował jednej rzeczy. Sprawdź, czy problem może dotyczyć również Ciebie.
Gmina może przejąć działkę bez wypłaty!
Właściciele gruntów wykorzystywanych od lat pod drogi publiczne mogą być zaskoczeni – gmina może przejąć działkę bez wypłacania odszkodowania, jeśli wcześniej nie zostały spełnione określone warunki formalne.
Przepisy obowiązujące od 1999 roku wciąż mają zastosowanie, a wielu obywateli nadal nie wie, że ich prawo do rekompensaty mogło wygasnąć już blisko 20 lat temu.
Zmiany własnościowe wprowadzone z mocą wsteczną
W ramach reformy administracyjnej z 1999 roku, część gruntów prywatnych wykorzystywanych przez gminy pod drogi publiczne, została z mocy prawa uznana za własność Skarbu Państwa lub samorządu lokalnego.
W praktyce oznacza to, że przejęcie działki nastąpiło automatycznie 1 stycznia 1999 r., nawet jeśli formalne potwierdzenie w postaci decyzji wojewody zostało wydane dopiero po wielu latach.
Kluczowa ustawa z 1998 roku
Podstawą prawną takiego działania jest art. 73 ustawy z dnia 13 października 1998 r. wprowadzającej przepisy reformujące administrację publiczną. Zgodnie z jej zapisami, grunty znajdujące się we władaniu państwa lub samorządu, a wykorzystywane pod drogi, przeszły na ich własność z dniem 1 stycznia 1999 roku – teoretycznie za odszkodowaniem.
Dlaczego wiele osób nie otrzymało rekompensaty?
Chociaż przepisy przewidywały wypłatę odszkodowania, miało ono charakter warunkowy. Kluczowy był tu termin składania wniosku – właściciel mógł wystąpić o odszkodowanie tylko do 31 grudnia 2005 roku. Po tej dacie roszczenie wygasało bezpowrotnie.
Brak działań = brak pieniędzy
Wielu właścicieli nie było świadomych, że ich działka została formalnie przejęta, a o obowiązku złożenia wniosku dowiadywali się dopiero po latach – zazwyczaj przy okazji otrzymania decyzji wojewody. Niestety, nawet aktualna decyzja nie przywraca prawa do odszkodowania, ponieważ potwierdza jedynie stan prawny z 1999 roku, a nie stanowi podstawy do wypłaty pieniędzy.
Jak wyglądała procedura i kto miał obowiązek wypłaty?
Zgodnie z przepisami:
-
gmina wypłacała odszkodowanie, jeśli droga była drogą gminną na dzień 31 grudnia 1998 r.,
-
Skarb Państwa odpowiadał za inne kategorie dróg.
Wartość nieruchomości była ustalana według stanu na 1 stycznia 1999 r., bez uwzględniania późniejszych inwestycji czy wzrostu wartości rynkowej.
Przykład z życia – właściciel, który nic nie dostał
Przykładowa sytuacja opisana przez jednego z właścicieli w mediach (źródło: Angora, nr 41/2025) pokazuje, że brak świadomości prawnej może drogo kosztować. Mężczyzna, którego grunt od lat był użytkowany jako droga, dowiedział się o formalnym przejęciu dopiero w 2025 roku. Gmina odmówiła wypłaty jakiejkolwiek kwoty, powołując się na przedawnienie roszczenia i brak wniosku złożonego do 2005 roku.
Czy to zgodne z konstytucją?
Zarzuty o naruszenie praw obywatelskich trafiły aż do Trybunału Konstytucyjnego, który w wyroku z dnia 19 maja 2011 r. (sygn. K 20/09) uznał obowiązujące przepisy za zgodne z Konstytucją RP.
Trybunał podkreślił, że:
-
Obywatele mieli aż 5 lat na zgłoszenie roszczeń,
-
Wniosek nie wymagał szczególnej formy – wystarczyło proste pismo do starosty,
-
Regulacja miała na celu uporządkowanie własności i zapewnienie stabilności prawnej.
W uzasadnieniu powołano się na łacińską zasadę: „prawo chroni czujnych” (ius civile vigilantibus scriptum est), podkreślając wagę świadomości obywatelskiej.
A co z decyzjami wydawanymi obecnie?
W praktyce wojewodowie nadal wydają decyzje potwierdzające przejęcie gruntów z 1999 roku. Choć mogą one zostać wpisane do księgi wieczystej, nie skutkują automatycznie wypłatą rekompensaty, jeśli właściciel nie dochował terminów sprzed lat.
To oznacza, że nawet dziś możliwe jest formalne przejęcie działki bez jakiejkolwiek wypłaty – jeśli właściciel nie zareagował odpowiednio w latach 2001–2005.
Czy można coś jeszcze zrobić?
Dla osób, które przegapiły termin, niestety nie ma obecnie przewidzianego prawnie mechanizmu przywrócenia terminu czy dodatkowego postępowania odszkodowawczego. Próby dochodzenia roszczeń w sądach administracyjnych zazwyczaj kończą się oddaleniem skargi, powołując się na jasne i obowiązujące przepisy.
Podsumowanie: co warto zapamiętać?
-
Jeśli Twoja działka była użytkowana jako droga publiczna przed 1999 rokiem, a nie złożyłeś wniosku o odszkodowanie do końca 2005 roku, nie możesz już ubiegać się o pieniądze.
-
Decyzja wojewody wydana po latach nie otwiera ponownie możliwości uzyskania rekompensaty – jedynie potwierdza, że gmina nabyła nieruchomość już ponad 20 lat temu.
-
Prawo do odszkodowania przysługiwało tylko przy spełnieniu określonych warunków formalnych – przede wszystkim terminowego złożenia wniosku.
Zachęcamy wszystkich właścicieli nieruchomości do weryfikacji wpisów w księgach wieczystych i skonsultowania się z prawnikiem w przypadku wątpliwości dotyczących statusu działki – zwłaszcza jeśli była ona użytkowana przez jednostki publiczne już przed reformą z 1999 roku.
źródło: forsal.pl